Nếu anh em “thấy chán việc”, muốn phát triển nhưng chưa có cơ hội, bắt chước ngay Howard Schultz (ông chủ đế chế Starbuck 100 tỷ đô). Howard Schultz là một ví dụ điển hình của việc “tự tạo cơ hội” thay vì ngồi chờ thời.
Nếu trong đầu anh em lúc nào cũng đầy ý tưởng, phương án hay giải pháp cho công việc hiện tại, nhưng anh em lại cực ngại nói ra vì anh em sợ:
– Ý tưởng của mình nói ra sẽ bị đánh cắp
– Công ty chỉ trả tiền cho mình nhiêu đó, có đóng góp thêm cũng không được ghi nhận, không được thưởng thêm gì cả.
– Nói ra mất công đồng nghiệp nghĩ mình muốn chơi trội, thể hiện này nọ lọ kia
– Sợ sếp đánh giá, sợ bị sếp gắn nhãn là “bị dở người”
Hay gốc rễ nhất, là anh em nghĩ rằng việc mình đang làm chỉ là “việc kiếm tiền” chứ không phải việc cả đời. Công ty này đâu phải của mình, có giúp công ty kiếm nhiều hơn mình cũng chẳng được gì.
Suy nghĩ của tui chính xác y chang như thế luôn, khi tui khoảng 28 tuổi.
Tui đã có vô vàn ý tưởng nhưng chẳng bao giờ nói ra, lúc đó tui nghĩ là mình sẽ ấp ủ những ý tưởng này đến khi nào mình tự kinh doanh, tự làm chủ mình sẽ áp dụng nó.
(Và bây giờ tui mới biết đó là sai lầm, là cạm bẫy “thảm” nhất)
(Bài viết này dài hơn bình thường, anh em sẽ mất khoảng 14′ đọc nhưng thông tin thì rất xứng đáng. Nên vẫn là lời cũ, save lại trước, khi nào đọc được một mạch hãy đọc nha anh em)
Howard Schultz: Từ làm sale đến người thay đổi văn hóa cà phê toàn cầu
Howard Schultz không phải là người sở hữu Starbucks ngay từ đầu. Ít ai biết rằng ổng bắt đầu sự nghiệp tại Starbucks với vị trí Giám đốc Marketing khi công ty chỉ có 4 cửa hàng nhỏ chuyên bán hạt cà phê chứ không phải đồ uống.
Điều khiến câu chuyện của Schultz trở nên đặc biệt và có giá trị là cách ổng tiếp cận công việc “nhân viên” của mình. Thay vì chỉ làm những gì được yêu cầu (anh em hay gọi là JD), Schultz đã đi sâu tìm hiểu mọi khía cạnh của ngành cà phê.
Ông thậm chí tự bỏ tiền túi đi Milan vào năm 1983 và bị mê hoặc bởi văn hóa quán cà phê Ý – nơi mà cà phê không chỉ là đồ uống mà còn là trải nghiệm xã hội.
“Khi tôi đi qua Milan và nhìn thấy cách người Ý trải nghiệm cà phê, tôi không nghĩ ‘đây là ý tưởng tốt cho công ty tôi đang làm’, mà là ‘đây chính là tương lai tôi muốn xây dựng’,” Schultz chia sẻ.
Sau này, ông đã mua lại Starbucks năm 1987 và áp dụng tầm nhìn đó để biến một chuỗi nhỏ bán hạt cà phê thành đế chế trị giá hơn 100 tỷ USD với hơn 35.000 cửa hàng trên toàn thế giới.
Tâm Lý Học Đằng Sau “Hội chứng chờ tới khi làm chủ”
Một ông tiến sĩ nào đó tên là Adam Grant từ Đại học Wharton đã có hẳn đề tài nghiên cứu khoa học về hiện tượng tâm lý này và chỉ ra ba yếu tố gốc rễ tạo nên nó:
1. Tâm lý trì hoãn đầu tư bản thân:
Chúng ta thường có xu hướng “tiết kiệm” nỗ lực cho những gì chúng ta coi là “của mình”. Theo nghiên cứu tâm lý học, đây là biểu hiện của “hiệu ứng sở hữu tâm lý”, khi mà chúng ta đánh giá cao những gì thuộc về mình và vô tình giảm giá trị của những gì thuộc về người khác.
2. Nỗi sợ bị lợi dụng:
Một nghiên cứu khác của Đại học Harvard về hành vi tổ chức cũng chỉ ra rằng người ta lo ngại “cho đi nhiều hơn nhận lại” khi làm việc cho người khác.
Tuy nhiên, có một nghịch lý là những người “đầu tư trước” thường gặt hái được nhiều cơ hội hơn về lâu dài.
3. Khao khát sự công nhận tức thì:
Theo Tiến sĩ Carol Dweck, người có “tư duy cố định” thường muốn được công nhận ngay lập tức cho những đóng góp của họ, trong khi người có “tư duy phát triển” xem mỗi nhiệm vụ là cơ hội học hỏi dài hạn.
Thế nên nếu anh em mình có những suy nghĩ hướng về so sánh được mất giữa những gì chúng ta bỏ ra và giá trị chúng ta nhận lại, thì thật ra đó chỉ là kết quả của những yếu tố tâm lý đang hoạt động âm thầm bên trong đầu của anh em ta thôi.
Học từ Howard Schultz: Không có khách, chỉ có bạn đồng hành
Schultz đã chia sẻ trong cuốn tự truyện nổi tiếng “Pour Your Heart Into It” (tiếng Việt là Dốc Hết Trái Tim): “Khi tôi còn bán máy pha cà phê, tôi không chỉ quan tâm đến việc hoàn thành chỉ tiêu bán hàng. Tôi muốn hiểu cách mỗi chủ quán vận hành cửa hàng của họ, những thách thức họ gặp phải, và làm thế nào tôi có thể giúp họ thành công. Tôi không bao giờ nghĩ mình là ‘nhân viên bán hàng’ – tôi tự coi mình là ‘đối tác kinh doanh’ của họ.”
Chính tư duy này đã giúp Schultz xây dựng mối quan hệ sâu sắc với khách hàng và hiểu biết sâu rộng về ngành cà phê. Chính những yếu tố quan trọng này đã giúp ông thành công khi sau này trở thành chủ doanh nghiệp.
Thế nên,
Thay vì nghĩ “Tui chỉ là nhân viên bán hàng/pha chế/phục vụ”, anh em có thể tự hỏi: “Làm thế nào tui có thể biến mỗi cơ hội trò chuyện với khách hàng thành cơ hội học hỏi về nhu cầu và mong muốn của thị trường?” Đây chính là dữ liệu vô giá sẽ giúp anh em khi bắt đầu kinh doanh riêng.
Nói ít làm nhiều: Biến Công Việc Hàng Ngày Thành “MBA Thực Tế”
Đây là những phương pháp cụ thể nhưng cực đơn giản mà anh em có thể áp dụng ngay (lấy cảm hứng từ cách Howard Schultz đã biến vai trò nhân viên thành bệ phóng cho sự nghiệp):
1. Xây dựng “Nhật ký trải nghiệm khách hàng”:
– Thay vì chỉ phục vụ khách hàng một cách máy móc, hãy quan sát và ghi lại những phản ứng, nhu cầu và mong muốn của họ.
– Dành 10 phút cuối mỗi ngày ghi lại 3 điều anh em học được về khách hàng.
Thay vì nghĩ “Đây chỉ là công việc nhàm chán”, hãy tự nhủ: “Tui đang được trả tiền để nghiên cứu thị trường cho doanh nghiệp tương lai của mình”. Sau 6 tháng, anh em sẽ có hiểu biết sâu sắc về thị trường mà không tốn một đồng nghiên cứu.
2. Áp dụng phương pháp “Đối tác giá trị” của Schultz:
– Với mỗi khách hàng, anh em hãy tự hỏi: “Tui có thể mang lại giá trị gì thêm nữa ngoài dịch vụ cơ bản?”
– Tìm cách cá nhân hóa trải nghiệm và ghi nhớ sở thích của khách hàng thường xuyên (và nghiêm túc take note vào trong sổ tay riêng).
Thay vì chỉ hoàn thành nhiệm vụ, hãy xem mỗi tương tác là cơ hội xây dựng mối quan hệ dài hạn. Đây chính là yếu tố giúp Schultz xây dựng được lòng trung thành khách hàng mạnh mẽ tại Starbucks.
3. Nghiên cứu “tảng băng chìm” từ góc độ giả bộ làm chủ:
– Tìm hiểu sâu về nguồn gốc sản phẩm, quy trình vận chuyển, và cách công ty đàm phán với nhà cung cấp.
– Chủ động đặt nhiều câu hỏi với người quản lý về cách họ đưa ra quyết định mua hàng.
Thay vì chỉ biết “bán sản phẩm”, hãy hiểu “cách sản phẩm đi từ nguồn đến tay khách hàng”. Schultz đã dành nhiều năm tìm hiểu về nguồn gốc cà phê và xây dựng mối quan hệ trực tiếp với nông dân – điều giúp Starbucks có lợi thế cạnh tranh lớn về sau.
4. Phân tích mô hình kinh doanh hiện tại (như thể mình là chủ):
– Vẽ sơ đồ cách doanh nghiệp hiện tại của anh em tạo ra và mang lại giá trị.
– Xác định những điểm mạnh, điểm yếu và cơ hội cải tiến.
Thay vì chỉ “làm việc theo quy trình”, hãy cố gắng tìm hiểu “tại sao quy trình được thiết kế như vậy”. Schultz đã liên tục phân tích và thách thức mô hình kinh doanh cà phê truyền thống, dẫn đến những đổi mới như thẻ Starbucks Card và ứng dụng di động sau này.
Ở Tây có Schultz, ở ta có Trương Dũng (Zhang Yong) và Câu Chuyện Haidilao
Trương Dũng – người sáng lập chuỗi nhà hàng lẩu Haidilao với hơn 935 cửa hàng toàn cầu và giá trị thị trường hơn 20 tỷ USD, cũng đã bắt đầu sự nghiệp như một nhân viên bình thường (và thậm chí trước đó ổng cũng làm nghề khác là thợ hàn, kinh tế không hề khá giả).
Điều khiến ổng khác biệt không phải là kiến thức về ẩm thực, mà là cách ông quan sát và tập trung vào trải nghiệm khách hàng. Khi còn là nhân viên phục vụ, ông đã liên tục tìm cách cải thiện dịch vụ và tạo ra những trải nghiệm đặc biệt cho khách hàng – từ việc cung cấp dịch vụ đánh bóng giày đến các buổi biểu diễn nấu ăn.
“Tôi không có bằng cấp cao hay nền tảng gia đình giàu có. Tất cả những gì tôi có là kinh nghiệm phục vụ khách hàng và hiểu biết sâu sắc về điều họ thực sự mong muốn,” ông Trương Dũng đã chia sẻ.
Câu chuyện của ổng là minh chứng sống động về cách một nhân viên bình thường hoàn toàn có thể tích lũy “tri thức kinh doanh thực tế” quý báu từ công việc hàng ngày (mà mọi người hay xem là nhàm chán).
3 Bước chuyển đổi, tạo “Ban Giám Đốc Ảo” của riêng anh em
Howard Schultz đã đọc hàng trăm cuốn sách về kinh doanh và cà phê trong thời gian làm nhân viên marketing. Ổng cũng chủ động tìm kiếm cố vấn và người hướng dẫn từ nhiều lĩnh vực khác nhau.
Anh em có thể học theo ổng bằng cách thử áp dụng phương pháp đó:
1. Tạo “Ban cố vấn đa ngành”:
– Xác định 5 lĩnh vực kiến thức cần thiết cho doanh nghiệp tương lai (marketing, tài chính, vận hành, nhân sự, chiến lược)
– Tìm kiếm mentor trong từng lĩnh vực – có thể là đồng nghiệp, quản lý, hay chuyên gia bên ngoài
– Lên kế hoạch học hỏi có hệ thống từ mỗi người
Thay vì tự mày mò mọi thứ, hãy học từ những người đã thành công. Schultz luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc “đứng trên vai những người khổng lồ” để tiến xa hơn.
2. Áp dụng phương pháp “học việc tự nguyện”:
– Xác định những nhiệm vụ/dự án nằm ngoài phạm vi công việc hiện tại nhưng có giá trị học hỏi cao
– Tình nguyện tham gia hoặc đề xuất hỗ trợ đồng nghiệp trong các lĩnh vực đó
Thay vì chỉ làm công việc được giao, anh em hãy chủ động mở rộng phạm vi học hỏi. Schultz đã tình nguyện đi Milan nghiên cứu thị trường – một nhiệm vụ không ai giao cho ông – và đó là bước ngoặt quan trọng của sự nghiệp.
3. Xây dựng “Sổ tay vận hành” của riêng anh em:
– Ghi chép chi tiết các quy trình, hệ thống và cách thức vận hành tại nơi làm việc
– Phân tích điểm mạnh và điểm yếu của mỗi quy trình
– Đề xuất cải tiến dựa trên những quan sát của bản thân
Thay vì chỉ là “người thực hiện quy trình”, anh em hãy trở thành “người phân tích và cải tiến quy trình”. Schultz đã liên tục ghi chép và phân tích về quy trình vận hành của các quán cà phê ở Ý, từ đó áp dụng những cải tiến tại Starbucks về sau này.
Phương Pháp “Đóng Vai Khách Hàng” Của Howard Schultz
Một trong những bài học quan trọng nhất từ Schultz là phương pháp “đóng vai khách hàng” – ông luôn đặt mình vào vị trí của khách hàng để đánh giá trải nghiệm.
“Mỗi tuần, tôi vào ít nhất 25 cửa hàng Starbucks với tư cách khách hàng, không phải CEO. Tôi xếp hàng, đặt hàng, và trải nghiệm dịch vụ như bất kỳ khách hàng nào khác,” Schultz chia sẻ trong cuốn sách “Onward”.
Anh em có thể áp dụng nguyên tắc này ngay cả khi chưa làm chủ:
1. Thực hành “Mystery Shopping” (Khách hàng bí mật):
– Quan sát cách các công ty khác trong ngành phục vụ khách hàng
– Đánh giá trải nghiệm từ góc độ khách hàng
– Ghi chép những điểm tốt, xấu và cách cải thiện
Thay vì chỉ tập trung vào công việc của mình, hãy học hỏi từ trải nghiệm của người khác. Schultz đã dành hàng trăm giờ quan sát và trải nghiệm các quán cà phê khác nhau trước khi xây dựng mô hình Starbucks.
2. Tạo “Hồ sơ khách hàng lý tưởng”:
– Xác định và mô tả chi tiết 3-5 nhóm khách hàng tiềm năng
– Liệt kê nhu cầu, mong muốn và đau đớn của từng nhóm
– Thiết kế trải nghiệm lý tưởng cho từng nhóm
Thay vì chỉ phản ứng với yêu cầu của khách hàng, hãy dự đoán và vượt trên mong đợi của họ. Schultz không chỉ bán cà phê mà còn tạo ra “ngôi nhà thứ ba” – một khái niệm không ai yêu cầu nhưng mọi người đều cần.
Kiên nhẫn với chính bản thân mình
Câu chuyện của Howard Schultz không phải về thành công qua một đêm. Ổng đã mất gần 10 năm từ khi bắt đầu làm việc tại Starbucks đến khi mua lại công ty. Trong suốt thời gian đó, ổng đã kiên trì xây dựng kiến thức, mối quan hệ và tầm nhìn của mình.
“Thành công không phải là điểm đến mà là hành trình,” Schultz lúc nào cũng nói thế.
“Mọi ngày đều là cơ hội để học hỏi điều gì đó mới và tiến gần hơn đến mục tiêu của bạn.”
Thế nên để đi được bền và xa, anh em nên cân nhắc:
1. Thiết lập “Hệ thống mốc thành tựu cá nhân”:
– Xác định 5-7 kỹ năng/kiến thức cốt lõi cần có để khởi nghiệp thành công (hoặc bất kỳ mục tiêu nào anh em hướng tới)
– Tạo thang đo tiến độ cho mỗi kỹ năng (từ 1-10)
– Đánh giá tiến độ hàng tháng và điều chỉnh kế hoạch học tập
Thay vì chỉ nhìn vào mục tiêu cuối cùng (làm chủ), hãy tập trung vào tiến bộ hàng ngày. Schultz đã dành nhiều năm trau dồi từng khía cạnh của ngành cà phê trước khi cảm thấy sẵn sàng lãnh đạo.
2. Thực hành “Nguyên tắc 1% mỗi ngày”:
– Cam kết cải thiện 1% mỗi ngày trong lĩnh vực quan trọng nhất
– Ghi lại tiến bộ và bài học hàng ngày
– Xem xét lại tiến trình hàng tuần để điều chỉnh
Thay vì chờ đợi bước nhảy vọt, hãy tập trung vào cải thiện nhỏ nhưng nhất quán. Schultz đã dành hàng ngàn giờ tìm hiểu từng chi tiết nhỏ của trải nghiệm cà phê trước khi tạo ra mô hình Starbucks hiện đại.
Hành Động: Không chờ nữa mà bắt đầu chuẩn bị luôn
Thành công của Howard Schultz không đến từ phép màu hay may mắn – nó đến từ cách ông đã tận dụng triệt để mọi cơ hội học hỏi trong vai trò nhân viên marketing, trước khi có cơ hội làm chủ.
Nếu anh em còn đang chờ đợi “thời điểm hoàn hảo” để thực sự nỗ lực, thì có lẽ đã đến lúc đổi cách nhìn. Thay vì “chờ ngày làm chủ”, bây giờ mình hãy “chuẩn bị để trở thành chủ doanh nghiệp xuất sắc” – ngay từ hôm nay, trong chính công việc hiện tại của anh em.
Anh em hoàn toàn có thể bắt đầu với 3 hành động cực đơn giản:
1. Chọn một khía cạnh của công việc hiện tại mà anh em chưa thực sự quan tâm (có thể là tương tác khách hàng, quản lý hàng tồn kho, hay marketing) và cam kết dành 30 phút mỗi ngày để nghiên cứu sâu về nó trong 21 ngày tới.
2. Tạo “Sổ tay doanh nhân” để ghi lại mọi quan sát, bài học và ý tưởng từ công việc hàng ngày. Đặt mục tiêu ghi lại ít nhất 3 điều học được mỗi ngày.
3. Tìm ngay một doanh nhân thành công trong lĩnh vực anh em quan tâm và nghiên cứu hành trình của họ. Đặc biệt tập trung vào những năm đầu sự nghiệp và cách họ tận dụng mọi cơ hội học hỏi.
Bài Học Cuối Cùng: Đam Mê Không Chờ Đợi Chức Danh
Howard Schultz từng chia sẻ một câu nói đáng suy ngẫm: “Đừng chờ đến khi bạn là CEO mới thể hiện đam mê với công việc. Nếu bạn không thể đam mê khi là nhân viên, bạn cũng sẽ không thể đam mê khi là chủ doanh nghiệp.”
Đây có lẽ là bài học quan trọng nhất cho anh em đang chờ ngày làm chủ. Đam mê và tâm huyết không phải điều kiện cần thêm vào sau khi đã có danh hiệu “chủ doanh nghiệp”. Đó là thái độ, là tư duy, là cách tiếp cận mỗi nhiệm vụ – dù lớn hay nhỏ, dù anh em đang ở vị trí nào.
Và nếu anh em thấy khó khăn khi đầu tư tâm huyết vào công việc hiện tại, có lẽ đó không phải vì anh em chưa làm chủ, mà có thể anh em chưa tìm thấy ngành nghề thực sự phù hợp với đam mê của mình (lúc này đôi khi cần sự dũng cảm nhìn nhận để theo đuổi điều mình thật sự đam mê, thật sự yêu thích)
Howard Schultz không chỉ muốn làm chủ Starbucks – ông muốn thay đổi cách người Mỹ trải nghiệm cà phê. Và ông đã bắt đầu hành trình đó từ khi còn là nhân viên marketing, không phải từ khi trở thành CEO.
Nếu anh em muốn đào sâu hơn về câu chuyện của Howard Schultz và ứng dụng những bài học của ổng, anh em có thể đọc thêm:
1. Cuốn “Pour Your Heart Into It: How Starbucks Built a Company One Cup at a Time” – tự truyện của Howard Schultz.
2. Cuốn “The Starbucks Experience: 5 Principles for Turning Ordinary Into Extraordinary” của Joseph Michelli – phân tích về mô hình kinh doanh Starbucks.
3. Podcast “How I Built This with Guy Raz” – tập phỏng vấn Howard Schultz về hành trình xây dựng Starbucks.
Lời Kết: Ngày mai chính là hôm nay
Anh em thấy đó, trong kinh doanh hay bất kỳ lĩnh vực nào, không có đường tắt nào thay thế cho việc học hỏi và tích lũy kinh nghiệm từng ngày. Howard Schultz đã dành hàng ngàn giờ để hiểu về ngành cà phê, trước khi có cơ hội làm chủ Starbucks. Trương Dũng đã dành nhiều năm quan sát và tìm hiểu trải nghiệm khách hàng trước khi xây dựng nên đế chế Haidilao.
Thành công của họ không phải do may mắn hay tài năng thiên bẩm. Đó là kết quả của sự nhất quán trong việc học hỏi, quan sát và cải tiến mỗi ngày – ngay cả khi họ còn là nhân viên.
Vậy nên mới nói, ranh giới giữa “nhân viên” và “ông chủ” không nằm ở chức danh hay quyền sở hữu. Nó nằm ở tư duy, ở cách tiếp cận công việc, và ở khả năng nhìn thấy giá trị học hỏi trong mỗi nhiệm vụ, mỗi công việc đơn giản nhất.
Howard Schultz không đợi đến khi trở thành chủ Starbucks mới bắt đầu thay đổi ngành cà phê. Ông đã bắt đầu thay đổi nó từ khi còn là Giám đốc Marketing qua cách ông quan sát, học hỏi và đề xuất những ý tưởng đột phá.
Vậy nên câu hỏi mà anh em mình cần nghĩ không phải là “Khi nào tui sẽ trở thành chủ?” mà đúng ra nên là “Tui đang làm gì hôm nay để chuẩn bị cho vai trò đó?”
Bởi vì, theo cách nói của Howard Schultz: “Mơ ước lớn không đủ. Chúng ta phải biết hành động trong hiện tại để biến chúng thành hiện thực.”
Thành công của anh em trong tương lai chỉ là kết quả đang được xây dựng qua những gì anh em làm hôm nay – dù ở bất kỳ vị trí nào.
Thế nên là đừng chờ đợi nữa, hãy bắt đầu.
Giờ này, hôm nay mình là nhân viên không có nghĩa là mình sẽ là nhân viên mãi. Muốn kết quả tốt hơn, thu nhập tiến lên thì đầu tiên tư duy mình phải tiến lên trước, mới kéo theo hành động rồi kết quả tiến lên.
Đừng nhìn thành công người khác, kệ họ. Họ hôm nay là kết quả của đằng đẵng những ngày âm thầm tiến lên trước đây, nên nó luôn là xứng đáng.
Mình hãy đua với bản thân mình thôi, hãy sống chậm lại một tí, tập trung vào bản thân một tí và thực sự nghiêm túc với từng mỗi công việc nhỏ nhất mình đang làm, vì đó là cơ hội để mình tiến lên sau này.
Đôi khi, những thứ, những việc mà ai cũng gọi là nhàm chán lại là thứ giúp anh em học được nhiều nhất, tiến lên nhiều nhất.
Thế nên, mình mới còn cơ hội. Đúng hay sai?
Nguồn: Thông Phan
